Vuurwerkangst bij de hond

Vuurwerkangst is een van de meest voorkomende gedragsproblemen. In dit artikel worden een aantal factoren belicht, zoals; Hoe herken ik een hond met vuurwerkangst? Wat kunt u doen? Zelf uitdokteren of hulp inschakelen? Veelgestelde vragen en veelgemaakte fouten.

De Nederlandse hondenpopulatie telt vele dieren die angstig zijn voor vuurwerk. Iedere jaarwisseling komen er nieuwe angstslachtoffers bij.

Hoe herken ik een hond met vuurwerkangst?

Hieronder staan enkele voorbeelden genoemd. Vrijblijvend overleg met een gedragstherapeut is altijd mogelijk om te bepalen of begeleiding aan te raden is.

Heeft de hond een verlaagde lichaamshouding bij het horen van een knal (dus ook oren naar achteren, staart laag)?
Vertoont de hond vluchtgedrag, schuilgedrag, trilt de hond?
Breidt de hond zijn angsten snel uit naar allerlei andere situaties/geluiden?
Heeft de hond een traumatische ervaring gehad en sindsdien durft hij niet meer naar buiten?
Was de hond vanaf pup al angstig voor geluiden en wordt het steeds erger?
Zit gevoeligheid voor geluiden in het ras of de familielijnen van de hond?
Herstelt de hond niet direct na het horen van een knal, maar blijft hij langere tijd daarna nog schrikkerig en alert?
Wil de hond in december eigenlijk de hele maand al niet meer graag naar buiten om te wandelen?

Als er op meer dan 3 van bovenstaande vragen ‘JA’ geantwoord wordt, kan er sprake zijn van hevige angst en adviseren wij een op maat gemaakte training in combinatie met ondersteunende middelen; een samenwerking tussen gedragstherapeut en dierenarts is dan belangrijk.

Vuurwerkangst = een gedragsprobleem

De Nederlandse hondenpopulatie telt vele dieren die angstig zijn voor vuurwerk. Iedere jaarwisseling komen er nieuwe angstslachtoffers bij. Eigenaren gaan op zoek naar dé methode om vuurwerkangst voor hun hond te verminderen. Opvallend is dat veel eigenaren elk jaar weer op zoek gaan naar een ander middel of trainingsadvies, omdat het gevolgde advies van vorig jaar niet of onvoldoende werkte. Vuurwerkangst is een vervelend gedragsprobleem. Een gedragsprobleem lost u niet op door een pilletje, maar met een juiste combinatie van training en de juiste ondersteunende middelen. En wat dat is voor een individuele hond en welk einddoel u bereikt, hangt af van de oorzaken en uitingen van zijn of haar angst.

Oplossen van vuurwerkangst; een korte termijn en lange termijn oplossing

Vuurwerkangst is een gedragsprobleem. Dat wil zeggen dat het gedrag hertraind moet worden als we de hond er vanaf willen helpen. Medicatie of andere ondersteunende middelen kunnen tijdelijk het gedrag onderdrukken, maar niet hertrainen. Deze korte termijnoplossing (ondersteunende middelen) is echter wel belangrijk; als de angst niet onderdrukt wordt, verergert het dikwijls jaar na jaar verder. Dus een goede wijze van symptoombestrijding, tijdelijk gebruik van ondersteunende middelen, is ook belangrijk. Hiermee heeft de eigenaar het probleem nog niet opgelost voor een angstig dier; hij zal ook moeten trainen. Dit is de lange termijn oplossing en vraagt inzet van de eigenaar. Deze oplossing bestaat uit het gewennen aan geluiden, eventueel ook in combinatie met ondersteunende middelen. Let op; hiervoor zijn vaak andere middelen geschikt dan bij symptoombestrijding tijdens oudjaarsavond zelf. Overleg met deskundigen is dus verstandig.

Medicatie sedeert en maakt hond geluidsgevoeliger

Terecht is er aandacht voor ‘het pilletje wat de hond verlamt en de angst vergroot omdat het de geluidsgevoeligheid verhoogt’. Om verwarring te voorkomen, het gaat hier over de werkzame stof acepromazine. Gelukkig zijn steeds meer hondeneigenaren hiervan op de hoogte. Helaas zijn eigenaren hierdoor ook ontmoedigd om angstremmende medicatie te geven aan hun angstige hond, omdat er gedacht wordt dat elk kalmeringsmiddel of angstremmend middel zo werkt. Het onthouden van angstremmende/kalmerende middelen aan een hond met hevige angst kan echt welzijnsverminderend zijn voor dat dier. Er zijn veel (en ook nieuwe) alternatieven die het welzijn van angstige honden kunnen verbeteren gedurende deze moeilijke maand. Zelfs de laatste weken in december als ondersteuning van training. Het is wel zinvol om de stressverlagende middelen af te stemmen op de mate van angst van de hond. Van een voedingssupplement kun je iets anders verwachten dan van echte medicatie. Welke keuze gemaakt wordt, hangt af van de mate van angst van de hond en de oorzaken die een rol spelen.

Wanneer starten met een vuurwerktraining?

Bij een angstige hond kunt u een vuurwerktraining starten als er geen vuurwerk buiten wordt afgestoken, dus uiterlijk oktober/begin november starten. Als u een jonge hond heeft, dan kunt u wel in december pas de hond leren wennen aan geluiden door knallen te laten horen. Maak wel gebruik van een opbouw in het volume, anders kan er juist angst ontstaan door de training.

Wat kunt u doen in december?

Zijn ze al aan het knallen in uw wijk en is uw hond angstig, dan zult u eerst aan de korte termijn oplossing moeten werken. Een gedragstherapeut kan – in samenwerking met uw dierenarts – helpen; als de oorzaken in kaart gebracht zijn, kunnen adviezen voor kalmeringsmiddelen of angstremmers passender gegeven worden. De angst kan door ondersteunende middelen onderdrukt worden om te voorkomen dat het erger wordt. Afhankelijk van de hond kunnen er wel wat trainingsadviezen gegeven worden, die hangen af van uw hond en uw omgang met de hond. Zodra de vuurwerkperiode voorbij is, kunt u aan de gang met een training. Doe dat dan ook voor het welzijn van uw dier; anders breidt de angst vaak uit naar onweer en allerlei andere harde geluiden en voor je het weet is het weer november…

Niet troosten en negeren; is dat zo?

U leest en hoort het overal; “negeer het angstige gedrag van je hond, troost hem niet want dan maak je de angst erger”. Maar wat is troosten eigenlijk? Zorgt troosten voor een toename in de emotie van angst? In enkele situaties kan dit zo zijn; in de meeste gevallen echter is dit niet zo. Sterker nog, het totaal negeren van onzekere dieren vergroot de onzekerheid alleen nog maar meer. In wetenschappelijk onderzoek is het effect van steun van soortgenoten (‘social support’) uitgebreid aangetoond. Een reeds angstige hond voor geluiden zal niet angstiger worden door een eigenaar die de hond een aai geeft; ook hier kan de verklaring in de wetenschappelijke leertheorieën gezocht worden. Hieronder staan kort en bondig de adviezen die in overeenstemming zijn met de wetenschappelijke leertheorieën:

Als de nog jonge hond opeens schrikt, dan is het niet verstandig om te reageren op schrikgedrag van uw hond naar aanleiding van een knal. Op dát moment gedraag u zich normaal en besteed er geen aandacht aan. Leer de hond wennen aan deze geluiden op een ander moment.
Is de hond al angstig en blijft hij angstig na een knal, dan heeft hij zekerheid nodig; roep de hond bij u, geef een commando (bijvoorbeeld zit), beloon de hond door een aai en/of braaf. De hond mag naast u zitten, gedraag u verder normaal zoals u dat anders ook doet. Als u buiten loopt kunt u dit ook het beste toepassen, want we willen niet dat de hond naar huis vlucht om daar zich veiliger te voelen.

"Groepstraining bij angstige honden kan averechts werken"

Vuurwerktraining in groep?

Onder bepaalde (zeer strenge!) voorwaarden is vuurwerktraining in een groep een manier om een jonge hond die nog niet angstig is, te wennen aan geluiden. Maar, als uw hond al angstig is voor vuurwerk, dan raden wij af om deel te nemen aan een groepstraining voor vuurwerk. Er is voldoende wetenschappelijk bewijs en ervaring dat dit soort trainingen bij angstige honden averechts werken. Honden zijn groepsdieren en kunnen elkaars stemming overnemen. Een training voor een angstige hond moet dus –in eerste instantie- individueel zijn. Honden die niet angstig zijn zouden ook prima een individuele training kunnen volgen, ook daar is de kans op het overnemen van het angstgedrag van een soortgenoot kleiner dan in een groepstraining op de hondenschool. Als u wel een groepstraining volgt, check dan hoe groot de groep is en of de trainers wel een opbouw in hun training gebruiken (niet meteen harde knallen dichtbij). Een trainer moet alle honden in de gaten kunnen houden en meteen kunnen inspelen op de reactie van de eigenaar en de hond (richtlijn; één instructeur met een groep van 5 honden is al te weinig om honden en hun eigenaren goed te kunnen begeleiden).

Vuurwerkangst-hond-gedragsprobleem-oplossing

Training werkt niet alleen bij honden, maar ook bij andere dieren én mensen

Meestal gaan teksten over vuurwerkangst over honden. Maar er zijn veel diersoorten die er last van hebben. Een training om ze weer aan de geluiden te wennen werkt overigens ook voor andere dieren, bijvoorbeeld bij katten. Zelfs bij mensen is de geluid CD succesvol ingezet.
Een kinderoefentherapeut uit Twente geeft therapie aan kinderen die problemen hebben met de zintuigelijke informatieverwerking waaronder de verwerking van de geluidsprikkel. Haar ervaring met de Tinley vuurwerk en onweer geluid CD is de volgende: “Ondertussen zijn er een paar kinderen minder in Twente die niet meer in volledige paniek raken als ze een geluid horen dat ze niet gelijk kunnen plaatsen of kunnen verwerken. Ze kunnen normaal blijven functioneren. Met name rond de jaarwisseling heb ik van jullie CD ontzettend veel gebruik gemaakt. Het heeft een goede bijdrage geleverd aan de totale behandeling van deze kinderen.” De leerprincipes die worden toegepast om mensen en dieren weer te laten wennen aan geluiden, zijn hetzelfde voor alle diersoorten, inclusief mensen.

"Het totaal negeren van onzekere dieren vergroot de onzekerheid alleen nog maar meer."

Meest gemaakte fouten bij het omgaan met vuurwerkangst

Niet meer trainen omdat het nu toch al december is.

Het is steeds vaker hoorbaar in december; ‘U kunt vuurwerkangst alleen hertrainen als u op tijd begint’. Of: ‘U hoeft nu niet naar een gedragstherapeut te gaan, dat kunt u beter na Oud & Nieuw doen’. Idealiter begint u inderdaad de training voordat het knallen buitenshuis start, zodat u de gewenning langzaam kan opbouwen. Maar dat wil niet zeggen dat u in december niets meer kunt leren aan uw hond. Er zijn honden die u prima kunt trainen met knalgeluiden in de periode van december als u de juiste combinatie van training en ondersteunende middelen gebruikt.

Denken dat geluidstraining niet werkt voor uw hond.

Het gebruik van geluiden via CD of computer voor het hertrainen van angst voor geluiden is wetenschappelijk aangetoond als zinvol hulpmiddel. Echter dit hulpmiddel moet goed toegepast worden wil men vooruitgang behalen. Het is van belang om met verschillende geluiden te trainen, in verschillende ruimtes, en dit uit te breiden naar echte geluiden buitenshuis. Uiteraard moeten de geluiden passend zijn voor de angst die de hond heeft ontwikkeld. Reageert de hond niet op de geluiden uit de boxen? Dat kan juist goed zijn omdat er dan op hersenniveau gewenning is opgetreden. Reageert de hond nog wel op geluiden buitenshuis? Dan is er waarschijnlijk te weinig getraind met de overgang van ‘geluiden uit de boxen’ naar realistische geluiden buitenshuis.

Hond alleen laten (thuis of in pension)

Een angstige hond moet u niet alleen laten. Dat betekent dat u thuisblijft met de jaarwisseling, of de hond meeneemt op visite. Ook het verblijf in een vreemde omgeving kan de onzekerheid vergroten, dus daar moet goed over nagedacht worden. Het kan een overweging zijn om de hond in een pension te laten overnachten waar geen vuurwerk te horen is. Het is wel belangrijk om te checken of dat ook daadwerkelijk zo is, want op het platteland wordt ook vaak geknald (met buskruit of carbid). Het prettigst voor de hond is om sociale steun te kunnen krijgen van zijn eigenaar. Dus samen thuis, samen op visite, en als er gekozen wordt voor een pension; laat de hond daar al eens overnachten zodat het niet helemaal nieuw is.

Jarenlang van alles uitproberen zonder stil te staan bij de oorzaken

Vuurwerkangst is een van de meest voorkomende gedragsproblemen waarbij er zelf gedokterd wordt met trainingen, voedingssupplementen, stressverlagende producten en medicatie. In de gedragspraktijk zien we vaak dat eigenaren veel geld hebben uitgegeven aan middelen met de verwachting dat dit het gedrag vermindert. Om vervolgens te concluderen dat het weer niet werkte en de hond zijn of haar angst verder heeft ontwikkeld.
Welk middel geschikt is voor de hond, hangt af van de oorzaken. Zo worden honden op angstverlagende medicatie gezet terwijl ze niet angstig zijn, maar opgewonden of waaks. Of honden met hevige angst worden slechts op een voedingssupplement gezet, terwijl de angst extreem is omdat het ras geluidsgevoelig is en de hond ook een traumatische ervaring heeft meegemaakt met vuurwerk. Het verkeerd inzetten van zinvolle middelen betekent niet dat het middel niet werkt, het werkt alleen niet voor die hond. Vaak wordt niet de juiste combinatie van adviezen ingezet. De verwachting die we hebben van bepaalde middelen is ook onrealistisch; en helaas worden we hierdoor beïnvloed door de goede marketing van vele producten.

Advies voor de vuurwerkperiode?

Boek een telefonisch adviesgesprek voor uw hond.

Heeft mijn hond verlatingsangst?

Kan jouw hond niet alleen thuisblijven? Gaat hij dan direct blaffen of janken? Vertoont hij sloopgedrag of plast hij zelfs in huis? De kans bestaat dat je hond verlatingsangst heeft. Of is er een andere reden?

Is het altijd “verlatingsangst”?

Een hond die niet alleen thuis kan blijven heeft niet per definitie verlatingsangst. Het is dus eerst belangrijk om vast te stellen wat de reden is dat je hond liever niet alleen thuisblijft. Waarom kan mijn hond niet alleen thuis zijn? Laten we eerst eens kijken naar mogelijke andere oorzaken dan verlatingsangst.

Medische oorzaak

Weet je zeker dat je hond gezond is en geen medische ongemakken ervaart? Onzindelijkheid kan ook komen doordat je hond blaasontsteking heeft bijvoorbeeld. En als hij pijn in zijn lijf heeft, kan hij misschien minder lekker slapen. Deze ‘problemen’ zou je echter ook moeten zien als je thuis bent.

Verveling

Heb je een actieve of werkhond (bijvoorbeeld herdershond, jachthond), dan is het belangrijk dat je zeker weet dat de hond zich niet gaat vervelen als je weggaat. Als hij te veel energie heeft als hij alleen gelaten wordt, bestaat de kans op sloopgedrag of overmatig blaffen. Zorg dus dat hij goed is uit geweest en mentaal vermoeid is (hersenwerk, zoekspelletjes, opdrachten voor de baas of lekker gekluifd).

Prikkels van buiten

Is er misschien een reden van buitenaf waarom je hond veel blaft? Hoort hij geluiden, is er een hond/kat uit de buurt die langsloopt? Probeer te achterhalen (door het plaatsen van een camera bijvoorbeeld) op welke momenten je hond begint te blaffen of janken tijdens je afwezigheid en of daar een aanleiding voor is.

Verlatingsangst

Als bovengenoemde oorzaken zijn uitgesloten, kunnen we gaan kijken of jouw hond echt verlatingsangst heeft. Verlatingsangst, het woord zegt het al: je hond is angstig als hij alleen gelaten wordt. Dit komt veel voor bij honden die heel aanhankelijk zijn aan hun baas. Dus als je thuis bent, volgt de hond je overal, ook naar het toilet (dat noemen we ook wel schaduwen). Zodra het baasje weg is, stijgt het stressniveau bij de hond.

Waarom heeft een hond verlatingsangst?

Verlatingsangst is een veelvoorkomend probleem. Is dit vreemd? Nee, want een hond is een sociaal wezen, wat het überhaupt voor hem onnatuurlijk maakt om alleen thuis te zijn. In onze maatschappij verlangen we dit wel van onze honden.

Een hond is een roedeldier en is gedomesticeerd om in de nabijheid van mensen te zijn, samen te werken en samen te leven met de mens. Alleen zijn is onnatuurlijk gedrag voor de hond. Dat is goed te weten; nu kun je daar als baasje rekening mee houden.

Gevolg is probleemgedrag bij het alleen zijn:

Je hond jankt.
Je hond blaft.
Je hond sloopt.
Je hond probeert uit te breken.
Je hond is onzindelijk.

Overigens hoeft het niet zo te zijn dat als een hond geen probleemgedrag vertoont bij het alleen-zijn, dat hij dan dus comfortabel is als hij alleen is. Veel honden ‘lijden’ in stilte. Pas als de hond gefilmd wordt tijdens de afwezigheid van de baas, wordt de angst soms pas geconstateerd. De hond slaapt niet, maar is constant actief aan het wachten op de baas. Als je hond als een blok in slaap na thuiskomst, is het aan te raden het gedrag tijdens je afwezigheid eens te filmen.

Is verlatingsangst te voorkomen?

Verlatingsangst kan vele oorzaken hebben, maar als je als baasje de tijd neemt om je pup heel langzaam aan het alleen zijn te laten wennen, kun je de kans op verlatingsangst zoveel mogelijk verkleinen.

Laat een pup dus niet de eerste nacht direct alleen. De pup begint dan uit onzekerheid en angst wat te piepen om zo het contact te herstellen. Dit is natuurlijk gedrag van de pup. Maar als baasje is je op het hart gedrukt om dit absoluut te negeren, omdat je ‘anders dit gedrag van de pup beloont’. Maar wat gebeurt er dan? Er komt geen reactie op de hulproep van de pup. Hij kan het contact niet herstellen en heeft geen controle over zijn omgeving, wat van nature stress oplevert. Het stressniveau van de pup stijgt alsmaar, hij wordt steeds angstiger. Uiteindelijk raakt hij uitgeput en valt in slaap. Als baasje denk je het nu goed gedaan te hebben…

Helaas, deze hond leert alleen dat hij de situatie niet kan controleren. Hij leert niet te wennen aan het alleen zijn ’s nachts, maar heeft enkel geleerd dat het niets uitmaakt wat hij doet. De angst of stress blijft.
Het is dus belangrijk om een pup zowel in de nacht als overdag stapsgewijs te leren alleen achter te blijven.

Is het oplossing om er een andere hond bij te nemen?

Om te voorkomen dat een hond alleen achter moet blijven, wordt er soms voor gekozen om een hond erbij te nemen. Samen met een soortgenoot voelt hij zich dan misschien minder alleen. Voor sommige honden werkt dat. Maar heel vaak werkt het niet; bij verlatingsangst heeft de hond vaak problemen met het alleen achterblijven zonder de eigenaar. Het maakt dan niet uit of er een andere hond aanwezig is. Er is zelfs een risico dat de andere hond ook gaat meedoen met blaffen of slopen.

Is verlatingsangst op te lossen?

Meestal wel, maar zeker als het een oudere hond betreft en afhankelijk van de geschiedenis van de hond, kan dit behoorlijk wat inzet van het baasje verlangen.

Je kunt eerst zelf proberen het alleen zijn weer heel rustig op te bouwen. Laat de hond alleen achter als hij voldoende beweging en uitdaging heeft gehad, geen honger heeft en relaxt en comfortabel is.

Maar het beste is om samen met een gediplomeerd hondengedragskundige een plan van aanpak op te stellen. Dan maak je grootste kans op slagen.

Deskundige én diervriendelijke hulp nodig?

Angst