Katten die teruglopen naar hun oude huis
KaInternetfora staan er vol van, dierenartsen en gedragstherapeuten worden erover gebeld: katten die na een verhuizing teruglopen naar hun oude huis. Verschillende adviezen worden gegeven; soms helpt het, soms helpt het niet. In veel gevallen zijn de adviezen op zijn minst discutabel; zoals het insmeren van de pootjes met boter en het boven je hoofd slingeren van de kat in een zak. In een uiterste geval kiest een eigenaar er soms voor om de kat in de oude buurt te laten wonen, bijvoorbeeld bij een buurvrouw die zich aanbiedt. In dit artikel bespreken we mogelijke oorzaken en een aantal populaire adviezen die gegeven worden.
Het probleem
Er zijn katten die na hun verhuizing steeds teruglopen naar hun oude huis. Dit oude huis kan in dezelfde buurt zijn, maar ook kilometers verderop. Soms hoor je verhalen over katten die zelfs na weken, maanden of misschien jaren weer terugkomen op de plaats waar ze hebben gewoond. Meestal komen de vragen van mensen die in dezelfde regio verhuizen; deze mensen zijn eerder op de hoogte dat hun kat is teruggelopen en halen de kat dan steeds weer op. Ook zijn het vaak mensen die hun kat nog niet zo lang kwijt zijn. Katteneigenaren die hun kat al maanden kwijt zijn, gaan er eerder vanuit dat de kat is overleden of ergens anders is gaan wonen.
Kat bindt zich aan huis – niet aan de mens?
Waarom katten teruglopen naar hun oude huis is eigenlijk onbekend. Er wordt natuurlijk wel over gespeculeerd. Katten zouden zich aan het huis binden en niet aan de mens, is een veelgehoorde verklaring. Katten zijn inderdaad territoriale dieren en om deze reden is een kat ‘gehecht’ aan zijn omgeving. Een kat heeft een territorium; een gebied waarin hij zich veilig voelt (of zou moeten voelen), slaapt en eet, en wat hij verdedigt ten opzichte van soortgenoten. Daarnaast heeft hij een leefgebied; een groter gebied waarin hij verkent, jaagt en contact kan hebben met soortgenoten. De grootte van het gebied is onder andere afhankelijk van het karakter van de kat, het geslacht en de hoeveelheid katten in de directe omgeving. De omgeving is dus inderdaad belangrijk voor een kat. Dit wil overigens niet zeggen dat katten geen binding kunnen hebben met de mensen die daarin wonen. Wie zegt dat de kat die steeds terugloopt naar zijn oude huis daar wél gelukkig is, alleen met een lege woning of nieuwe mensen? Er zijn genoeg voorbeelden van katten die prima functioneerden in de nieuwe omgeving maar toch naar hun oude huis bleven lopen.
Gewoontedieren
Het enige wat we kunnen constateren, is dat katten – net als vele andere dieren, inclusief de mens – gewoontedieren zijn. We voelen ons het prettigst in een omgeving die we kennen. Misschien is de kat gewoon op zoek naar datgene wat hij ‘gewend’ is: het bekende territorium met ‘zijn mensen’, of misschien wel andere sociale contacten. Als een kat een nieuwe omgeving verkent die dichtbij zijn oude leefgebied ligt, kan het zijn dat hij bekende straten of plantsoenen tegenkomt. Zo ineens bevindt de kat zich in zijn oude leefgebied en loopt vervolgens – op de automatische piloot – naar zijn oude territorium. Dat herkennen wij mensen ook; je bent ergens verdwaald, blijft wat rondrijden en ineens herken je de weg weer. Vanaf dat moment kun je ook weer naar huis rijden, tenminste, als je daar dan nog woont. De weg naar je nieuwe huis moet je vaker rijden om dit vanaf alle kanten in de wijk te kunnen vinden.
Soms gaat het al een hele tijd goed in de nieuwe omgeving en start dit probleem later. Een katteneigenaresse vertelde mij dat haar kater pas terug ging lopen naar het oude huis (vier kilometer verderop), toen haar Labrador des huizes overleed. Zij woonden al meer dan een half jaar in dit huis. De kat mocht vanaf het begin naar buiten maar kwam altijd terug naar het nieuwe huis, zonder ooit terug te lopen naar de oude buurt. Deze kater had een hechte relatie met de hond, ze lagen vaak samen te slapen. Het overlijden van de hond was de trigger voor de kat om verder van huis te lopen, mogelijk om op zoek te gaan. Al meerdere keren had de eigenaar de kat bij het oude huis weggehaald. De nieuwe bewoners hadden de kat wel een keer binnengelaten en dan ging hij het huis al miauwend doorlopen, in een alerte/snel schrikkerige gemoedstoestand.
Gelukkig belden deze mensen dan naar de eigenaar om de kat op te komen halen. De mensen hadden de kat nooit aandacht of eten gegeven, toch bleef de kat terugkomen. Maar het was zeker niet zo dat de kat daar rustig en ontspannen genoot van zijn oude omgeving; daar ging het deze kater dus niet om. Het lijkt erop dat de kat toch op zoek was naar de hond, het dier waarmee hij als kitten was opgegroeid die ineens uit zijn dagelijks leven was ‘weggevallen’.
Langer binnenhouden
Er wordt geadviseerd om katten na een verhuizing eerst te laten wennen aan hun nieuwe omgeving en een periode binnen te houden. De precieze periode verschilt; er wordt gesproken van enkele weken, tot enkele maanden. Deze periodes zijn overigens niet gebaseerd op onderzoek. Het is overigens wel logisch om te veronderstellen dat een kat eerst moet wennen aan een omgeving. Als een kat zich nog niet prettig voelt in zijn nieuwe huis, hij zijn nieuwe huis uitvlucht of wordt weggejaagd door een buurtkater, is de kans groot dat hij op zoek gaat naar een veilige plaats: zijn oude leefgebied. Dit kan een reden zijn waarom een kat de weg naar huis niet meer kan vinden; in hoog tempo en onder invloed van stress verloopt het verkennen van wegen, paden en herkenningspunten in de nieuwe omgeving niet optimaal. De plattegrond van zijn nieuwe leefomgeving wordt niet goed opgeslagen en ‘het navigatiesysteem’ van de kat weet onvoldoende de weg terug. Deze kat heeft geen baat bij het weer extra opsluiten van zes weken, wat helaas vaak geadviseerd wordt. Nog erger; als hij dan nog een keer wegloopt, weer zes weken opsluiting… De kans dat het fout blijft gaan wordt steeds groter door de frustratie die vervolgens ontstaat. De kat leert hierdoor nog steeds niet rustig zijn omgeving te verkennen en de nieuwe routes naar het nieuwe huis te lopen.
Er moet gekeken worden naar de oorzaken waarom deze kat terugloopt en vooral; waarom hij zich niet veilig voelt in zijn nieuwe huis. Dat gaat niet automatisch na een aantal weken of maanden. Het langer binnenhouden is een advies wat best enige achtergrond heeft, maar soms dus verkeerd wordt ingezet.
Al meerdere keren had de eigenaar de kat bij het oude huis weggehaald. De nieuwe bewoners hadden de kat wel een keer binnengelaten en dan ging hij het huis al miauwend doorlopen, in een alerte/snel schrikkerige gemoedstoestand. Gelukkig belden deze mensen dan naar de eigenaar om de kat op te komen halen. De mensen hadden de kat nooit aandacht of eten gegeven, toch bleef de kat terugkomen. Maar het was zeker niet zo dat de kat daar rustig en ontspannen genoot van zijn oude omgeving; daar ging het deze kater dus niet om. Het lijkt erop dat de kat toch op zoek was naar de hond, het dier waarmee hij als kitten was opgegroeid die ineens uit zijn dagelijks leven was ‘weggevallen’.
De ergste adviezen
Als katteneigenaar ben je natuurlijk wanhopig als je kat terug blijft lopen. Je wilt van alles proberen, de oude buren raken immers steeds geïrriteerder als ze telkens weer moeten melden dat de kat er weer is. Dus zijn er mensen die – goedbedoeld – het advies opvolgen om de kat meerdere dagen achter elkaar op te sluiten in een donkere kamer. De reden waarom dit zou werken is onduidelijk, mogelijk om het oriëntatievermogen van de kat te verstoren. Een nog erger advies om dit te bereiken, is om de kat in een kussensloop of zak een aantal keren boven het hoofd rond te slingeren. Denken mensen echt dat zo het geheugen van de kat ‘gedeleted’ wordt? Het advies om de kat geen eten te geven voordat hij naar buiten gaat, wordt soms te extreem toegepast door een kat dagen uit te hongeren. Dit is gevaarlijk en kan dodelijk zijn. Ook zal de kat op deze manier niet snel de route naar zijn nieuwe woning leren, omdat hij enorm gemotiveerd wordt om elders eten te gaan zoeken. Samengevat: het rondslingeren, uithongeren en opsluiten in een donkere kamer zijn slechte adviezen. Ze zijn katonvriendelijk en niet gebaseerd op enige kennis van het soorteigen gedrag van de kat dat ten grondslag ligt aan het probleem van weglopen naar het oude huis.
Boter op voetzolen
Het advies om boter onder de voetzolen van de kat te smeren is ander populair advies. Volgens internetbronnen is de verklaring tweeledig: het verwijdert de geuren van het oude huis, waardoor de kat beter de geuren van het nieuwe huis oppakt én het werkt rustgevend omdat de kat lekker kan likken. Of, zoals op een forum geschreven wordt: als de kat naar het oude huis loopt, laat hij een spoor van zichzelf achter zodat hij de weg naar huis kan vinden. Het klopt dat geuren belangrijk zijn in de communicatie van de kat, zowel in huis als buitenshuis. Echter de toepassing is totaal uit de context gehaald; het doet geen recht aan de complexheid van geurencommunicatie van de kat waarbij niet alleen geuren maar ook feromonen een grote rol spelen. Daarnaast negeert deze verklaring andere manieren van een kat om zijn omgeving (en dus de weg in zijn nieuwe omgeving) in kaart te brengen: met visuele ijkpunten.
"De ervaring is dat de problemen afnemen als mensen samen teruglopen naar het nieuwe huis."
De oplossing
Dé oplossing bestaat niet, want deze hangt af van de redenen waarom de kat terugloopt. Voelt de kat zich prettig in zijn nieuwe huis? Hoe zit het met nieuwe soortgenoten in de buurt? Heeft de kat zijn leefomgeving buiten wel rustig verkend? Is hij bij zijn oude huis opgehaald met de auto of kan de eigenaar met de kat meelopen naar huis? Krijgt hij bij het oude huis eten of aandacht? Is de kat op zoek naar een soortgenoot of ander levend wezen waar hij een goede band mee had? Een belangrijk onderdeel van de oplossing zit waarschijnlijk ook in het veranderen van de ruimtelijke map die de kat heeft opgeslagen van zijn omgeving; hij heeft jarenlang een bepaalde route gelopen, die moet worden aangepast. De ervaring is namelijk dat de problemen afnemen als mensen de kat niet meenemen op de arm, in een reismand of in de auto, maar samen teruglopen naar het nieuwe huis.
